De serie Portretten uit 100 jaar Schaakclub Haren is nog steeds op de website te vinden. Deze keer besteden we aandacht aan Riekent Jongman, die op 17 juni 2024 op 92-jarige leeftijd overleed.
De laatste keer dat ik Riekent Jongman sprak, was toen ik hem het jubileumboek kwam overhandigen. Of het zo moest zijn: hij sloeg het boek open precies op de pagina waarop zijn foto stond. Later zag ik hem nog weleens lopen in de Stad.
Vanaf eind jaren 60 was hij lid van onze club – eerst was hij bij Staunton wezen kijken, maar dat was een te elitaire club voor hem – en met zijn sigaartje in de hand speelde hij zijn fantasierijke partijen. Hij was een van de beste spelers van de club en speelde op bord 2 van Haren I toen dat team in het seizoen 1974/75 voor het eerst KNSB speelde. Hij scoorde destijds een verdienstelijke 3 uit 8. ‘Prof. Dr. R. Jongman’ werd in 1969/1970, 1970/1971 en 1971/1972 drie keer op rij clubkampioen en “de gedurende 17 seizoenen circulerende wisselbeker tussen diverse clubkampioenen komt definitief in handen van Jongman” (notulen jaarvergadering 29 augustus 1972). Hij werd daarna nog clubkampioen in het seizoen 1977/1978 (gedeeld met Martin Gerding) en 1978/1979.
Riekent Jongman werd op 9 februari 1968 doctor in de sociale wetenschappen aan de UvA met het proefschrift Het oog van de meester - Een experimenteel-psychologisch onderzoek naar waarnemingsprestaties van schaakmeesters en ongeoefende schakers. (Wie meer daarover wil weten, kan het proefschrift van mij lenen). Daarna kwam hij naar Groningen en werd professor in de criminologie.
In het jubileumboek beschrijft Henny Prins in het verhaal Zwarte schaakfiguren op witte velden een kampioenswedstrijd in Assen midden jaren zeventig: (…) “Het valt te billijken dat het pas verslagen Asser tiental na afloop weinig begrip toonde voor onze uitgelaten feeststemming die hier ter plekke in een kille halflege kantine onvoldoende gelegenheid kreeg om tot ontlading te komen. De spontane uitnodiging van Riekent Jongman voor een kleine overwinningsdronk bij hem thuis in Vries – een mooie tussenstop en passant – vond daarom bij iedereen enthousiast onthaal. Riekent was een van de toegewijde ‘nieuwere’ leden van onze club, vermaard vanwege zijn wetenschappelijke schaakstudie ‘Het Oog van de Meester’ alsmede het introduceren van de havannasigaar in onze vereniging.
Toen we even later tegen het middernachtelijke uur met z’n allen buiten bijeen stonden bleken de plaatselijke weergoden een verrassing voor ons in petto te hebben: een verblindende sneeuwjacht was bezig een hoogpolig wit tapijt over de wereld te leggen. Voor vier clubleden met nog klassiek plichtsbesef over gezin, werk en de dag van morgen was dit aanleiding om toch maar direct richting Haren af te reizen. Weldra verdwenen zij achter een dicht vlokkengordijn uit het zicht.
Vijf personen konden het verleidelijke aanbod van Jongman niet weerstaan en gingen op weg naar Vries. Weinig moeite kostte het de overblijvers om vage schuldgevoelens weg te redeneren; deze korte onderbreking van de terugreis leek immers een slimme zet, de sneeuwstorm was straks misschien wel geluwd. En bovendien – wie dacht er aan slapen gaan na zo'n opwindende avond?
Even later betraden we de geriefelijke woonkeuken van de familie Jongman. Riekent toonde zich een voorbeeldig gastheer: eerst werd een opwarmertje ingeschonken om onze overwinning te vieren, daarna werd met gulle hand een wagenwiel kaas aangesneden, van een omvang zoals ik die alleen kende uit de etalage van mijn oude kruidenier in de Ebbingestraat.
Door de kleine raampjes zag je hoe de sneeuwstorm tot orkaansterkte aanzwol. Het zou toch gekkenwerk zijn om je in dit hondenweer buitenshuis te wagen. Als dit geen schoolvoorbeeld van overmacht was...
Dan oppert iemand het idee om de wachttijd te bekorten met een klein snelschaaktoernooitje ter ere van onze zege in Assen. Een prima voorstel dat met algemene stemmen aangenomen wordt.
De schaakborden en klokken komen uit de auto, de glaasjes worden bijgevuld, nog een stuk kaas uit het vuistje en een feestsigaar voor de liefhebbers: het gevecht kan beginnen. Helaas is geen toernooiboek van Vries beschikbaar, maar onuitwisbaar staat in mijn geheugen gegrift hoe wij op vleugels van victorie die nacht de sterren van de Drentse hemel speelden: louter galapartijen vol oogverblindende combinaties en bloedstollende offers.” (...)
Ter afsluiting een misschien wel karakteristieke partij van Riekent waarin hij fantasievol naar een kansrijke stelling toewerkt, een aantal opgelegde winstkansen mist en uiteindelijk nog verliest van de stugge Jan Schutte uit Emmen: